વકફ મામલામાં મુસ્લિમ પક્ષ વતી પાંચ વકીલો કેસ લડી રહ્યા છે. તેમાંથી એક કપિલ સિબ્બલ છે. સીજેઆઈ ગવઈએ સિબ્બલને પૂછ્યું, પહેલા પણ વકફ મિલકતોની નોંધણીની વ્યવસ્થા હતી, પરંતુ શું તે અનિવાર્ય હતી? સીજેઆઈના આ પ્રશ્ન પર સિબ્બલ અટવાઈ ગયા. જોકે, તેમણે જવાબ આપ્યો કે ૨૦૨૫માં બનેલો કાયદો જૂના કાયદા કરતાં ઘણો અલગ છે. આમાં બે ધારણાઓ છે. પ્રથમ, મિલકતો યુઝર્સ દ્વારા વકફ કરવામાં આવી હતી અને બીજું, તેમનું સમર્પણ. બાબરી મસ્જિદ કેસમાં આ વાત માન્ય થઈ ગઈ.

કપિલ સિબ્બલની દલીલો સાંભળ્યા બાદ, સીજેઆઈ બીઆર ગવઈએ કહ્યું - ખજુરાહોમાં એક મંદિર પુરાતત્વ વિભાગના રક્ષણ હેઠળ છે, છતાં લોકો ત્યાં જઈને પૂજા કરી શકે છે. સિબ્બલે કહ્યું- નવો કાયદો કહે છે કે જો કોઈ મિલકત એએસઆઈ સંરક્ષિત હોય તો તે વકફ ન હોઈ શકે. સીજેઆઈ એ પૂછ્યું- શું આનાથી તમારા ધર્મનું પાલન કરવાનો અધિકાર છીનવાઈ જાય છે? શું તમે ત્યાં જઈને પ્રાર્થના ન કરી શકો? સિબ્બલે કહ્યું- હા, આ કાયદામાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે વકફ મિલકત રદ માનવામાં આવે છે. કોર્ટે ફરીથી તેમને પૂછ્યું- શું આનાથી તમારો ધર્મ પાળવાનો અધિકાર છીનવાઈ જાય છે? સિબ્બલે કહ્યું- જો કોઈ મિલકતનો વકફ દરજ્જો ખોવાઈ જાય, તો હું ત્યાં કેવી રીતે જઈ શકું? સીજેઆઈએ કહ્યું- મેં એએસઆઈ સંરક્ષિત મંદિરની મુલાકાત લીધી; મેં જોયું કે ભક્તો ત્યાં જઈને પ્રાર્થના કરી શકે છે. તો શું આવી ઘોષણા તમારા પ્રાર્થના કરવાનો અધિકાર છીનવી લે છે? સિબ્બલ- જો તમે કહો છો કે વકફ માન્યતા રદ કરવામાં આવી છે તો તેનો અર્થ એ છે કે મિલકત હવે વકફ નથી. હું કહું છું કે આ જોગવાઈ કલમ 25 નું ઉલ્લંઘન છે. કોર્ટ દ્વારા રેકોર્ડ પર લેવામાં આવતા, અરજદારોએ કહ્યું છે કે આ કાયદો બંધારણની કલમ 25 નું ઉલ્લંઘન કરે છે અને નાગરિકોને તેમના ધાર્મિક પ્રથાઓ ચાલુ રાખવાના અધિકારથી વંચિત રાખશે.

કલેક્ટર દ્વારા વકફ મિલકતોની તપાસ પર સિબ્બલે વાંધો ઉઠાવ્યો

કપિલ સિબ્બલે સુપ્રીમ કોર્ટને કહ્યું કે આ મામલે વચગાળાનો આદેશ જારી કરવા અંગે સુનાવણી થવી જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે આ કાયદો ગેરબંધારણીય છે અને તેનો હેતુ વકફ મિલકતને નિયંત્રિત કરવા અને છીનવી લેવાનો છે. સુધારેલા કાયદામાં એવી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે કે વકફ થનારી મિલકત અંગે વિવાદ થવાની શક્યતા હોય તો તપાસ કરવામાં આવશે. કલેક્ટર તપાસ કરશે. તપાસ માટે કોઈ સમય મર્યાદા નથી. તપાસ રિપોર્ટ આવે ત્યાં સુધી મિલકત વકફ ગણવામાં આવશે નહીં. જ્યારે વકફ મિલકત અલ્લાહના નામે આપવામાં આવે છે. એકવાર તે વકફ થઈ જાય, પછી તે કાયમ માટે રહે છે. સરકાર તેમાં નાણાકીય મદદ કરી શકતી નથી. મસ્જિદોમાં કોઈ દાન નથી, વકફ સંસ્થાઓ દાન પર ચાલે છે.

મસ્જિદોમાં મંદિરોની જેમ કોઈ દાન આવતું નથી: કપિલ સિબ્બલ

સુપ્રીમ કોર્ટે પૂછ્યું કે દરગાહમાં દાન ચઢાવવામાં આવે. આના પર સિબ્બલે કહ્યું કે હું મસ્જિદો વિશે વાત કરી રહ્યો છું. દરગાહ અલગ છે. સિબ્બલે કહ્યું કે મંદિરોમાં દાન આવે છે પણ મસ્જિદોમાં નહીં. આ યુઝર્સ દ્વારા વકફ છે. બાબરી મસ્જિદ પણ આવી જ હતી. ૧૯૨૩ થી ૧૯૫૪ સુધી અલગ અલગ જોગવાઈઓ હતી, પરંતુ મૂળભૂત સિદ્ધાંતો એ જ રહ્યા. જો તમે મસ્જિદમાં જાઓ છો, તો ત્યાં મંદિરોની જેમ કોઈ દાન નથી, તેમની પાસે ૧૦૦૦ કરોડ, ૨૦૦૦ કરોડ રૂપિયા નથી. કપિલ સિબ્બલની દલીલ પર, સીજેઆઈ બીઆર ગવઈએ કહ્યું- હું દરગાહ ગયો હતો, હું ચર્ચમાં પણ ગયો હતો... દરેક પાસે આ (દાનના પૈસા) છે. સિબ્બલે કહ્યું- દરગાહ એક અલગ બાબત છે, હું મસ્જિદો વિશે વાત કરી રહ્યો છું.

શું જૂના કાયદામાં વકફ મિલકતની નોંધણી માટે ફરજિયાત જોગવાઈ હતી?: સીજેઆઈ

સિબ્બલે કક્હ્યુ 2025નો કાયદો જૂના કાયદાથી સંપૂર્ણપણે અલગ છે. તેમાં બે ખ્યાલો શામેલ છે – યુઝર્સ દ્વારા વકફ કરાયેલી મિલકતો અને તેનું સમર્પણ. બાબરી મસ્જિદ કેસમાં પણ આ વાત માન્ય કરવામાં આવી હતી. યુઝર્સ દ્વારા બનાવવામાં આવેલા ઘણા વક્ફ સેંકડો વર્ષ પહેલાં બનાવવામાં આવ્યા હતા. તેઓ ક્યાં જશે? ત્યારે સીજેઆઈએ કહ્યું શું પહેલાના કાયદામાં નોંધણી જરૂરી હતી? સિબ્બલે કહ્યું હા.. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે તે રજીસ્ટર થશે. સીજેઆઈએ કહ્યું માહિતીની બાબતમાં, અમે પૂછી રહ્યા છીએ કે શું જૂના કાયદા હેઠળ વકફ મિલકતોની નોંધણી માટેની જોગવાઈ ફરજિયાત હતી કે તે ફક્ત એક નિર્દેશ હતો? સિબ્બલે કહ્યું કે 'કરશે' શબ્દનો ઉપયોગ થયો હતો.