જેમ જેમ દેશ ડિજિટલ ક્રાંતિ કરી રહ્યો છે તેમ તેમ સાયબર ફ્રોડ અને બેંકિંગ છેતરપિંડીના કેસોમાં નોંધપાત્ર વધારો નોંધાયો છે અને આ વર્ષમાં લોકોએ પોતાની પરસેવાની કમાણીના 33148 કરોડ ગુમાવી દીધા હોવાનો આકડો બહાર આવ્યો છે. દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ અને બેંકિંગ છેતરપિંડીના કેસોમાં લોકોએ નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં 36,014 કરોડ ગુમાવ્યા હતા , જે નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં લગભગ ₹12,230 કરોડ હતી. આ સીધો જ ત્રણ ગણો ઉછાળો છે.આમાં પણ લોન અથવા લોન ખાતા મેળવવાના નામે 92 ટકાથી વધુ રકમની છેતરપિંડી કરવામાં આવી હતી.

ગુરુવારે જાહેર કરાયેલા આરબીઆઈના વાર્ષિક અહેવાલમાં આ વાતનો ખુલાસો થયો છે. આ મુજબ, નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં છેતરપિંડીમાં ગુમાવેલી રકમ વધીને 36,014 કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં લગભગ 12,230 કરોડ રૂપિયા હતી. આ ત્રણ ગણો ઉછાળો છે. આમાં પણ, લોકોએ ફક્ત લોન અથવા લોન ખાતા મેળવવા સંબંધિત છેતરપિંડીની શ્રેણીમાં 33,148 કરોડ રૂપિયા ગુમાવ્યા છે.

છેતરપિંડીના કેસમાં ઘટાડો , પરંતુ રકમમાં વધારો

જોકે, છેતરપિંડીના કુલ કેસોમાં ઘટાડો થયો છે, પરંતુ રકમમાં વધારો થયો છે. ગયા નાણાકીય વર્ષમાં 23,953 કેસોમાં 34 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુની છેતરપિંડી કરવામાં આવી હતી. જ્યારે, નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માં, કુલ 36,060 છેતરપિંડીના કેસ નોંધાયા હતા, જેમાં ગ્રાહકોના ખાતામાંથી 12230 કરોડ રૂપિયાની રકમ ગુમાવી દેવામાં આવી હતી. અહીં એ પણ નોંધનીય છે કે RBI એ રિપોર્ટમાં ફક્ત તે જ કેસોનો ઉલ્લેખ કર્યો છે જેમાં 1 લાખ રૂપિયાથી વધુની છેતરપિંડી થઈ છે. તેથી, દેશભરમાં છેતરપિંડી વચ્ચે લોકોના ખાતામાંથી ઉપાડવામાં આવેલી રકમ આનાથી પણ વધુ હશે.

ખાનગી બેંકોમાં ડિજિટલ પેમેન્ટમાં સૌથી વધુ છેતરપિંડી

અહેવાલ મુજબ, મોટાભાગના છેતરપિંડી ડિજિટલ પેમેન્ટ (કાર્ડ/ઈન્ટરનેટ) દ્વારા થયા હતા. આ શ્રેણીમાં 13,516 છેતરપિંડીના કેસ નોંધાયા હતા, જે કુલ 23,953 કેસોના 56.5 ટકા છે. ખાનગી બેંકોમાં 60 ટકા છેતરપિંડી કાર્ડ/ઈન્ટરનેટ સંબંધિત હતી.

સરકારી બેંકોમાં સૌથી વધુ છેતરપિંડી થઈ

આરબીઆઈના મતે, સરકારી બેંકોના કેસોમાં છેતરપિંડી થયેલી રકમ 25,667 કરોડ રૂપિયા હતી, જે સૌથી વધુ છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં, જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોમાં 9,245 કરોડ રૂપિયાની છેતરપિંડી થઈ હતી. આ બે ગણાથી વધુનો વધારો છે. આ સાથે, સરકારી બેંકોમાં છેતરપિંડી મુખ્યત્વે લોન સેગમેન્ટમાં થઈ હતી. આ હેઠળ, લોન સંબંધિત છેતરપિંડીની સંખ્યા સૌથી વધુ 33 ટકા હતી. જ્યારે, મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ, આ સેગમેન્ટમાં તેમનો હિસ્સો 71 ટકા હતો.

ખાનગી બેંકોમાં છેતરપિંડીના મોટાભાગના કિસ્સાઓ છેતરપિંડીના કેસ (કરોડોમાં)

સરકારી બેંકો 6,935 (29.0%) 25,667 (71.3%)

ખાનગી બેંકો 14,233 (59.4%) 10,088 (28.0%)

છેતરપિંડી અટકાવવા માટે ખાસ પહેલ

ડિજિટલ છેતરપિંડી અટકાવવા માટે,રીઝર્વ બેંક એ 'બેંક .ઇન ' (બેંકો માટે) અને 'ફિન.ઇન' (નોન-બેંકિંગ નાણાકીય સંસ્થાઓ માટે) જેવા ખાસ ડોમેન રજૂ કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. આ ફિશિંગ અને સાયબર હુમલા ઘટાડશે અને ડિજિટલ ચુકવણી સિસ્ટમમાં લોકોનો વિશ્વાસ વધારશે. કેન્દ્રીય એજન્સી તેનું નિરીક્ષણ કરશે. અહેવાલ મુજબ, આ ખાસ ડોમેન સાયબર સુરક્ષા જોખમો અને ફિશિંગ જેવી દૂષિત પ્રવૃત્તિઓને ઓળખવામાં પણ મદદ કરશે, જે સામાન્ય લોકોને થતા નાણાકીય નુકસાનને ઘણી હદ સુધી ઘટાડશે.

છેતરપિંડીના ક્ષેત્રવાર છેતરપિંડીની રકમ

સેક્ટર 2023-24 2024-25

લોન 10072 33148

બેલેન્સ શીટ 256 270

કાર્ડ/ઇન્ટરનેટ 1457 520

રોકડ 78 39

અન્ય 35 1392

વિદેશી વિનિમય વ્યવહારો 38 16

થાપણ 240 527

ચેક અને ડીડી 42 74

આંતર-બેંક ખાતું 10 26

ખાતા ક્લિયરિંગ 02 02

(કરોડ રૂપિયામાં છેતરપિંડી કરાયેલ રકમ)