આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષ હાલમાં ખૂબ ચર્ચામાં છે. પાકિસ્તાનને ૧ અબજ ડોલરનું જંગી દેવું આપ્યા બાદ IMF ને ચિંતા સતાવી રહી છે કે ક્યાંક આ પૈસા ડૂબી ન જાય. આ પૃષ્ઠભૂમિમાં, પ્રશ્ન ઊભો થાય છે કે દુનિયાભરના દેશોને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડતી આ સંસ્થા પાસે પૈસા ક્યાંથી આવે છે?

IMF ભંડોળ ક્યાંથી મેળવે છે?
IMF માં ૧૯૧ સભ્ય દેશો શામેલ છે. આ સંસ્થા પોતાના સભ્ય દેશોને ટકાઉ વિકાસ અને સમૃદ્ધિ માટે નાણાકીય મદદ પૂરી પાડે છે, જે તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય છે. IMF પોતાના સભ્ય દેશો પાસેથી તેમની આર્થિક ક્ષમતા અનુસાર નિર્ધારિત ફી લે છે. દેશની આર્થિક સ્થિતિ, કુલ ઘરેલું ઉત્પાદન (GDP) અને વિદેશ વેપારને ધ્યાનમાં રાખીને સંસ્થા સભ્ય દેશો પાસેથી આ ફી વસૂલે છે. આ ફી જ IMF માટે ભંડોળનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે.

IMF કોઈ દેશને લોન કેવી રીતે આપે છે?
જ્યારે કોઈ દેશને પૈસાની જરૂર હોય છે, ત્યારે તે IMF ને ભંડોળ માટે વિનંતી કરે છે. આ પછી, IMF ના કર્મચારીઓ તે દેશની સરકાર સાથે તેની આર્થિક અને નાણાકીય સ્થિતિ તથા ભંડોળની જરૂરિયાતો અંગે ચર્ચા કરે છે. IMF તે દેશ પર કેટલીક શરતો પણ લાગુ કરી શકે છે, અને દેશની સરકારે IMF ની નીતિઓ પર સહમત થવું જરૂરી છે.

એકવાર શરતો પર સહમતિ બની જાય, પછી મેમોરેન્ડમ ઓફ અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ (MoU) IMF ના કાર્યકારી બોર્ડ સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવે છે. કાર્યકારી બોર્ડને કરારની વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવે છે. બોર્ડ દ્વારા લોનને મંજૂરી મળ્યા પછી, IMF એ વાત પર નજર રાખે છે કે સભ્ય દેશ નીતિઓનો અમલ કરે છે કે નહીં. કોઈ દેશની આર્થિક અને નાણાકીય સ્થિતિમાં સુધારો થયો છે કે નહીં, તે IMF ભંડોળના પુનર્ભુગતાન (repayment) ને નિર્ધારિત કરે છે.

પાકિસ્તાનને લોન અને નવી શરતો
તાજેતરમાં, IMF એ પાકિસ્તાનને ૧ અબજ ડોલરનું દેવું આપ્યું હતું. જોકે, પાકિસ્તાનની કંગાળ આર્થિક સ્થિતિ જોતા IMF ને હવે એવું લાગી રહ્યું છે કે ક્યાંક આ પૈસા ડૂબી ન જાય. આ જોખમને ટાળવા અને પાકિસ્તાનની નાણાકીય સ્થિતિ સુધારવા માટે, IMF એ એક મોટો નિર્ણય લીધો છે. IMF એ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પાકિસ્તાન માટે તેના રાહત કાર્યક્રમની આગામી હપ્તો જાહેર કરતા પહેલા ૧૧ નવી અને કડક શરતો લાગુ કરવામાં આવી છે. આ શરતો પાકિસ્તાનને આર્થિક સુધારા કરવા અને નાણાકીય શિસ્ત જાળવવા દબાણ કરશે.

રસપ્રદ વાત એ છે કે, પાકિસ્તાન હાલ ચર્ચામાં હોવા છતાં સૌથી વધુ દેવું IMF પાસેથી લેનાર દેશ પાકિસ્તાન નથી. આ માહિતી દર્શાવે છે કે IMF ઘણા દેશો માટે નાણાકીય સહાયનો એક મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત છે, જે વૈશ્વિક નાણાકીય સ્થિરતા જાળવવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે.