ભારત તેના પાંચમી પેઢીના સ્ટેલ્થ ફાઇટર જેટને વધુ ઝડપથી બનાવવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. આ જેટ અત્યંત આધુનિક હશે અને દુશ્મનના રડાર પર દેખાશે નહીં. આ માટે એક ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિની રચના કરવામાં આવી છે. આ સમિતિ એએમસીએ (એડવાન્સ્ડ મીડિયમ કોમ્બેટ એરક્રાફ્ટ) ના ઉત્પાદન માટે વ્યૂહરચના અને વ્યવસાય મોડેલ પર કામ કરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, એ દિવસ દૂર નથી જ્યારે આપણું પોતાનું બનાવેલું સુપર ફાઇટર જેટ ટૂંક સમયમાં આકાશમાં ઉડતું જોવા મળશે.

આ સમિતિના અધ્યક્ષ સંરક્ષણ સચિવ રાજેશ કુમાર સિંહ છે. તેમાં વાયુસેનાના વાઇસ ચીફ એર માર્શલ એસપી ધરકર, સંરક્ષણ ઉત્પાદન સચિવ સંજીવ કુમાર અને ડીઆરડીઓ અને એડીના વરિષ્ઠ અધિકારીઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ સમિતિ આવતા મહિને પોતાનો અહેવાલ રજૂ કરશે. આ રિપોર્ટ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ રહેશે કારણ કે તે એએમસીએના ભવિષ્યની રૂપરેખા આપશે. આ બધું જરૂરી બની ગયું છે કારણ કે પાકિસ્તાન ટૂંક સમયમાં ચીન પાસેથી 40 જે-35એ સ્ટેલ્થ ફાઇટર જેટ ખરીદવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. બીજી તરફ, ચીન છઠ્ઠી પેઢીના ફાઇટર જેટનો પ્રોટોટાઇપ પણ બતાવી રહ્યું છે.

ચીને તેના પાંચમી પેઢીના ચેંગદુ જે-20 જેટ વિમાનો ભારતની સામે હોટન અને શિગાત્સે જેવા એરફિલ્ડ્સ પર તૈનાત કર્યા છે. આ ઉપરાંત, હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડ (એચએએલ) દ્વારા ચોથી પેઢીના તેજસ જેટના ઉત્પાદનમાં પણ નોંધપાત્ર વિલંબ થઈ રહ્યો છે. એક સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે સમિતિનો ઉદ્દેશ્ય એએમસીએને શક્ય તેટલી વહેલી તકે ડિઝાઇનથી ઉડાનક્ષમતામાં લાવવાનો છે. આ માટે લીડ ટાઇમ ઘટાડવાની અને કાર્યક્ષમતા વધારવાની જરૂર પડશે. ઉપરાંત, એક સારું ઉત્પાદન અને વ્યવસાય મોડેલ બનાવવું પડશે જેમાં ખાનગી ક્ષેત્રની વધુ ભાગીદારી હોય. એટલે કે, એએમસીએની રચનામાં ખાનગી કંપનીઓનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવશે. આ એક મોટો ફેરફાર હશે.

સમિતિ 110 કિલો ન્યૂટન થ્રસ્ટ ધરાવતું એન્જિન બનાવવાની પણ યોજના બનાવી રહી છે. આ એન્જિન 25 ટનના એએમસીએને પાવર આપશે. આ માટે વિદેશી ટેકનોલોજીની મદદ લેવામાં આવશે. આ રેસમાં અમેરિકાની જનરલ ઇલેક્ટ્રિક, ફ્રાન્સની સફ્રાન અને બ્રિટનની રોલ્સ રોયસ જેવી મોટી કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે. એટલે કે, એએમસીએનું એન્જિન વિશ્વના શ્રેષ્ઠ એન્જિનોમાંનું એક હશે.

સંરક્ષણ સચિવની આગેવાની હેઠળની બીજી સમિતિએ વાયુસેનાની ક્ષમતાઓ વધારવા માટે એક વિગતવાર રોડમેપ તૈયાર કર્યો હતો. આ રિપોર્ટ ૩ માર્ચે સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથ સિંહને સુપરત કરવામાં આવ્યો હતો. આનો અર્થ એ છે કે સરકાર વાયુસેનાને મજબૂત બનાવવા માટે ગંભીર છે. ગયા વર્ષે માર્ચમાં, વડાપ્રધાનની અધ્યક્ષતામાં સુરક્ષા અંગેની કેબિનેટ સમિતિએ એએમસીએના પાંચ પ્રોટોટાઇપના નિર્માણને મંજૂરી આપી હતી. તેનો પ્રારંભિક ખર્ચ 15,૦૦૦ કરોડ રૂપિયાથી વધુ છે.

એએમસીએમાં આંતરિક શસ્ત્ર સંગ્રહ અને ખાસ આકારના એર ઇન્ટેક જેવા સ્ટેલ્થ સુવિધાઓ હશે પરંતુ, વર્તમાન સમયરેખા મુજબ, એએમસીએનું ઉત્પાદન 2035 પહેલાં શરૂ થશે નહીં. આ એક મોટો પડકાર છે. વાયુસેના પાસે હાલમાં ફક્ત 30 ફાઇટર સ્ક્વોડ્રન છે, જ્યારે તેની પાસે 42.5 સ્ક્વોડ્રન હોવા જોઈએ. આગામી 10 વર્ષમાં ઓછામાં ઓછા આઠ વધુ સ્ક્વોડ્રન નિવૃત્ત થશે. તે ચિંતાનો વિષય છે

વાયુસેના 126 એએમસીએ જેટનો સમાવેશ કરવાની યોજના ધરાવે છે, જે સાત સ્ક્વોડ્રન બનાવશે. એએમસીએમાં એઆઇ-સંચાલિત ઇલેક્ટ્રોનિક પાયલોટ સિસ્ટમ, નેટસેન્ટ્રિક વોરફેર સિસ્ટમ અને ઇન્ટિગ્રેટેડ વ્હીકલ હેલ્થ મેનેજમેન્ટ જેવી આધુનિક સુવિધાઓ હશે. પહેલા બે સ્ક્વોડ્રનમાં 98 કિલો ન્યૂટન થ્રસ્ટ સાથે જીઈ-એફ414 એન્જિન હશે, જ્યારે બાકીના પાંચ સ્ક્વોડ્રનમાં 110 કિલો ન્યૂટન થ્રસ્ટ સાથે એન્જિન હશે.

દરમિયાન, ઘટતી સંખ્યાને સરભર કરવા માટે 180 તેજસ માર્ક-1એ (લગભગ 1.2 લાખ કરોડ રૂપિયા) અને 108 તેજસ માર્ક-૨ જેટનો સમાવેશ કરવામાં આવશે. 114 4.5-જનરેશન મલ્ટી-રોલ ફાઇટર એરક્રાફ્ટ (એમઆરએફએ) બનાવવાનો લાંબા સમયથી વિલંબિત પ્રોજેક્ટ પણ છે, જેમાં વિદેશી સહયોગ સામેલ હશે.