ભારતીય વાયુસેનાના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લાની આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથકની ઐતિહાસિક યાત્રાને કોઈ કારણોસર મુલતવી રાખવામાં આવી છે. આ મિશન હવે 8 જૂન, 2025 ના રોજ એક્સિઓમ મિશન 4 (એક્સ -4) હેઠળ લોન્ચ થશે, જેનું આયોજન નાસા અને ખાનગી અવકાશ કંપની એક્સિઓમ સ્પેસ દ્વારા સંયુક્ત રીતે કરવામાં આવશે. અગાઉ આ મિશન 29 મે, 2025 ના રોજ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. એક્સિઓમ સ્પેસે જણાવ્યું હતું કે મિશનને મુલતવી રાખવાનો નિર્ણય ટેકનિકલ અને ઓપરેશનલ તૈયારીઓને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે લેવામાં આવ્યો હતો.

લોન્ચ તારીખમાં આ ફેરફાર પ્રી-લોન્ચ તપાસ દરમિયાન મળી આવેલી એક નાની ટેકનિકલ સમસ્યાને કારણે કરવામાં આવ્યો છે. એક્સિઓમ સ્પેસ અને ઇસરો બંનેએ સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ એક નાની ટેકનિકલ ખામી છે અને મિશનની તૈયારીઓ કે સલામતી પર તેની કોઈ નકારાત્મક અસર પડશે નહીં. આ મિશન ભારત માટે ઐતિહાસિક છે કારણ કે ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લા આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથકની મુલાકાત લેનારા પ્રથમ ભારતીય બનશે. વધુમાં, રાકેશ શર્માએ ૧૯૮૪માં સોવિયેત સોયુઝ અવકાશયાનમાં બેસીને અવકાશમાં મુસાફરી કરી હતી તેના ૪૦ વર્ષ પછી, તેઓ અવકાશમાં જનારા બીજા ભારતીય હશે. શુભાંશુ શુક્લા આ મિશનમાં પાઇલટની ભૂમિકા ભજવશે.

એક્સ-૪ મિશનના ક્રૂ અને ઉદ્દેશ્યો

એક્સ-૪ મિશનમાં ચાર આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશયાત્રીઓનો સમાવેશ થાય છે. આ મિશનમાં શુક્લા સાથે અનુભવી અમેરિકન અવકાશયાત્રીઓ પેગી વ્હિટસન (કમાન્ડર), પોલેન્ડના સ્લાવોસ ઉજનાન્સ્કી-વિસ્નીવસ્કી અને હંગેરીના ટિબોર કાપુ જોડાશે. આ ટીમ સ્પેસએક્સના ડ્રેગન અવકાશયાનમાં ફાલ્કન-9 રોકેટમાં બેસીને અવકાશમાં જશે અને લગભગ 14 દિવસ સુધી અવકાશ મથક પર રહેશે. આ સમયગાળા દરમિયાન, વૈજ્ઞાનિક સંશોધન, ટેકનોલોજી પ્રદર્શન અને શૈક્ષણિક/જનજાગૃતિ સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવશે.

'ગગનયાન' મિશન સંબંધિત પ્રયોગો પણ થશે

આ મિશન દરમિયાન, શુભાંશુ શુક્લા ભારતના આગામી 'ગગનયાન' માનવ અવકાશ મિશન સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ પ્રયોગો પણ કરશે. આમાં સ્નાયુઓને નુકસાન, શરીરનું સૂક્ષ્મ ગુરુત્વાકર્ષણમાં અનુકૂલન અને અવકાશમાં કાર્બનિક ખેતી જેવા વિષયો પરના અભ્યાસોનો સમાવેશ થાય છે.

શુભાંશુ શુક્લાનો પરિચય

૧૦ ઓક્ટોબર, ૧૯૮૫ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશના લખનૌમાં જન્મેલા શુક્લા ભારતીય વાયુસેનાના અનુભવી ટેસ્ટ પાઇલટ છે જેમને એસયુ -30 એમકે આઈ, મિગ-21, મિગ-29, જગુઆર , હોક , ડોનીયર અને એન-32 જેવા વિમાનોમાં ૨૦૦૦ કલાકથી વધુ ઉડાનનો અનુભવ છે. ૨૦૧૯ માં ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંગઠન (ઇસરો) દ્વારા અવકાશયાત્રી તાલીમ માટે પસંદ કરાયેલા શુક્લાએ રશિયાના યુરી ગાગરીન કોસ્મોનૉટ તાલીમ કેન્દ્રમાં સખત તાલીમ લીધી. તેઓ ભારતના પ્રથમ માનવ અવકાશ મિશન ગગનયાન (૨૦૨૬ માં પ્રસ્તાવિત) ના મુખ્ય અવકાશયાત્રી પણ છે. તેમના મિશનને વૈશ્વિક માનવ અવકાશ ઉડાનમાં ભારતની સક્રિય ભાગીદારી તરફ એક મોટું પગલું માનવામાં આવે છે.

ઇસરો અને એક્સિઓમ સ્પેસનો વિશ્વાસ

લોન્ચિંગમાં થોડા દિવસોનો વિલંબ થયો હોવા છતાં, ઇસરો અને એક્સિઓમ સ્પેસ બંનેએ મિશનની વિશ્વસનીયતા અને તૈયારીમાં સંપૂર્ણ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો છે. અધિકારીઓનું કહેવું છે કે આ ટેકનિકલ વિલંબ સામાન્ય પ્રક્રિયાનો એક ભાગ છે અને મિશનની સફળતામાં અવરોધ નહીં આવે.