29મી એપ્રિલને સમગ્ર વિશ્વમાં આંતરરાષ્ટ્રીય નૃત્ય દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. બેલેના પિતા તરીકે ઓળખાતા જ્યોર્જ નોવેરેની યાદમાં આ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસની ઉજવણી વર્ષ 1982માં પ્રથમ વખત ઇન્ટરનેશનલ થિયેટર ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (ITI) દ્વારા કરવામાં આવી હતી.

આંતરરાષ્ટ્રીય નૃત્ય દિવસ, જે દર વર્ષે 29 એપ્રિલના રોજ વિશ્વભરમાં ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. ઘણા લોકો નૃત્યને માત્ર મનોરંજનનું સાધન માને છે, પરંતુ તે તેનાથી ઘણું વધારે છે. પ્રાચીન સમયમાં, વાર્તાઓ નૃત્ય દ્વારા કહેવામાં આવતી હતી. બદલાતા સમય સાથે, ઘણા પ્રકારના નૃત્ય સ્વરૂપો ઉભરી આવ્યા છે, પરંતુ ભારતના કેટલાક પરંપરાગત નૃત્યોનો જાદુ હજુ પણ એવો જ છે, જ્યારે પહેલા તેઓ ફક્ત ભારતમાં જ પ્રખ્યાત હતા, પરંતુ હવે વિદેશોમાં પણ તેમના ચાહકો છે.

 

કથક (ઉત્તર પ્રદેશ)

કથક ઉત્તર ભારતનું પ્રખ્યાત શાસ્ત્રીય નૃત્ય છે, જેમાં નૃત્ય દ્વારા વાર્તા રજૂ કરવામાં આવે છે. આમાં હાવભાવ, ધૂન, હાથના હાવભાવ અને તાલ સાથે વાર્તા કહેવામાં આવે છે. આ ખૂબ જ જૂની નૃત્ય શૈલી છે. જેનો ઉલ્લેખ મહાભારતમાં પણ છે. મુઘલ કાળ દરમિયાન આ નૃત્ય દરબારમાં રજૂ કરવામાં આવતું હતું. કથકનું મુખ્ય આકર્ષણ ચક્ર અને ઘુંઘરૂ છે. ઉત્તર પ્રદેશના આ શાસ્ત્રીય નૃત્યમાં ચાર ઘરાના છે, જેમાં જયપુરી ઘરાના, લખનૌ ઘરાના, બનારસી ઘરાના અને રાયગઢ ઘરાનાનો સમાવેશ થાય છે. આ શાસ્ત્રીય નૃત્યના પ્રખ્યાત કલાકારો પંડિત લચ્છુ મહારાજ, પંડિત બિરજુ મહારાજ, સિતારા દેવી, શોભના નારાયણ છે.

ભરતનાટ્યમ (તમિલનાડુ)

ભારતનું બીજું પ્રખ્યાત શાસ્ત્રીય નૃત્ય ભરતનાટ્યમ છે, જેનું મૂળ તમિલનાડુમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે. દક્ષિણ ભારતનું આ નૃત્ય તમિલનાડુની દેવદાસીઓ દ્વારા વિકસાવવામાં આવ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે. આ નૃત્ય ભરત મુનિના નાટ્યશાસ્ત્રથી પ્રેરિત છે. આ નૃત્યને ભારતનું સૌથી લોકપ્રિય નૃત્ય માનવામાં આવે છે. નૃત્યમાં વિવિધ પ્રકારની મુદ્રાઓ અને અભિનય પણ સામેલ છે. મલ્લિકા સારાભાઈ, પદ્મા સુબ્રમણ્યમ, સોનલ માનસિંહ, યામિની કૃષ્ણમૂર્તિ આ નૃત્ય સાથે સંકળાયેલા કેટલાક પ્રખ્યાત નામો છે.

મોહિનીઅટ્ટમ (કેરળ)

કેરળનું શાસ્ત્રીય નૃત્ય મોહિનીઅટ્ટમ પણ ખૂબ જ અદભુત નૃત્ય છે. જે તાલ, મુદ્રા અને સંગીત દ્વારા રજૂ થાય છે. આ નૃત્ય કળા ભગવાન વિષ્ણુના મોહિની અવતારથી પ્રેરિત હોવાનું માનવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે ભગવાન વિષ્ણુએ મોહિની સ્વરૂપે ભસ્માસુરનો વધ કર્યો હતો. તે કેરળના પ્રાચીન મંદિરોમાંથી ઉદ્દભવ્યું હતું. મોહિનીઅટ્ટમ નૃત્યમાં ભરતનાટ્યમ અને કથકલી બંનેનું મિશ્ર સ્વરૂપ જોઈ શકાય છે. હેમા માલિની, શ્રીદેવી, કે.કલ્યાણી અમ્મા ટંકમણી, કાલા દેવી વગેરે મોહિનીઅટ્ટમ નૃત્ય કરતા જાણીતા નામો છે.

કુચીપુડી (આંધ્રપ્રદેશ)

કુચીપુડી આંધ્ર પ્રદેશની પ્રખ્યાત નૃત્ય શૈલી છે. પહેલા આ નૃત્ય મંદિરોમાં પુરુષો દ્વારા જ કરવામાં આવતું હતું, પરંતુ બાદમાં મહિલાઓ પણ તેમાં ભાગ લેવા લાગી. આ નૃત્ય ખાસ કરીને તેના અનન્ય મુદ્રાઓ અને અભિવ્યક્તિઓ માટે પ્રખ્યાત છે. આમાં, નર્તકો ઉદાસી, સુખ, પ્રેમ, ગુસ્સો બધું ખૂબ જ અલગ રીતે દર્શાવે છે.

ઓડિસી (ઓડિશા)

ઓડિશા રાજ્યનું પ્રખ્યાત ઓડિસી નૃત્ય પણ ખૂબ જૂનું અને પ્રખ્યાત શાસ્ત્રીય નૃત્ય છે. આ નૃત્યની ઝલક કોણાર્કના સૂર્ય મંદિરના શિલાલેખમાં પણ જોઈ શકાય છે. આ નૃત્ય દ્વારા હિંદુ દેવતાઓના જીવન સાથે જોડાયેલી વાર્તાઓ રજૂ કરવામાં આવી હતી. તેની રજૂઆત ભરતનાટ્યમ જેવી લાગે છે. માધવી મુદગલ, કુમકુમ મોહંતી, રામિલ ઈબ્રાહિમ, ગંગાધર પ્રધાન, કેલુચરણ મહાપાત્રા ઓડિસી નૃત્ય સાથે સંકળાયેલા પ્રખ્યાત નામો છે.