વૈશ્વિક સ્તરે વધતા વેપાર તણાવ અને નીતિગત અનિશ્ચિતતાના લીધે સમગ્ર વૈશ્વિક અર્થતંત્ર પર મંદીનું સંકટ તોળાઈ રહ્યું હોવાનો દાવો વિશ્વ બેન્કે તાજેતરના એક રીપોર્ટના આધારે કર્યો છે. ગ્લોબલ ઇકોનોમિક પ્રોસ્પેક્ટ્સ રિપોર્ટમાં, વિશ્વ બેંકે નાણાકીય વર્ષ 2025-26 માટે ભારતનો આર્થિક વિકાસ દર 6.3 ટકા જાળવી રાખ્યો છે. એપ્રિલમાં, બેંકે આ અંદાજ જાન્યુઆરીમાં 6.7 ટકાથી ઘટાડીને 6.3 ટકા કર્યો હતો. આનું મુખ્ય કારણ વૈશ્વિક સ્તરે વધતા વેપાર તણાવ અને નીતિગત અનિશ્ચિતતા છે. રિપોર્ટ અનુસાર, વધતા વેપાર તણાવ અને નીતિગત અસ્પષ્ટતાને કારણે, આ વર્ષે વૈશ્વિક વિકાસ દર માત્ર 2.3 ટકા રહેવાનો અંદાજ છે, જે 2008 પછીનો સૌથી ધીમી ગતિ છે (જો વૈશ્વિક મંદીને બાકાત રાખવામાં આવે તો). જાન્યુઆરીમાં આ અંદાજ 2.7 ટકા હતો. વિશ્વ બેંકે ચેતવણી આપી હતી કે જો ટૂંક સમયમાં કોઈ નક્કર પગલાં લેવામાં નહીં આવે, તો તેની માનવ જીવનધોરણ પર ઊંડી અસર પડી શકે છે.

ભારતનું પ્રદર્શન અને આરબીઆઈનું વલણ

ચોથા ક્વાર્ટરમાં ભારતનો જીડીપી વૃદ્ધિ દર 7.4 ટકા હતો, પરંતુ સમગ્ર નાણાકીય વર્ષ 2025માં માત્ર 6.5 ટકાના દરે વૃદ્ધિ થઈ, જે કોવિડ સમયગાળા પછીનો સૌથી ધીમો વિકાસ દર છે. આમ છતાં, ભારતીય રિઝર્વ બેંકની નાણાકીય નીતિ સમિતિએ વર્ષ 2026 માટે જીડીપી વૃદ્ધિ દર 6.5 ટકા જાળવી રાખ્યો છે, પરંતુ વેપાર અસ્થિરતા અંગે ચિંતા રહે છે, ખાસ કરીને યુએસ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની નવી ટેરિફ નીતિના લીધે તેમાં થોડો ફેરફાર આવી શકે છે.

ભારત-અમેરિકા વેપાર સંબંધોની નવી દિશા

યુએસ સતત ચોથા વર્ષે ભારતનો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર રહ્યો. 2024-25 માં, બંને દેશો વચ્ચેનો વેપાર આંકડો $131.84 બિલિયન સુધી પહોંચ્યો. યુએસ ભારતના નિકાસના 18 ટકા, આયાતમાં 6.22 ટકા અને કુલ વેપાર વેપારના 10.73 ટકામાં ભાગીદાર હતું. ભારતને યુએસ સાથે $41.18 બિલિયનનો વેપાર સરપ્લસ પણ મળ્યો. બંને દેશો 2030 સુધીમાં આ વેપારને 500 બિલિયન ડોલર સુધી લઈ જવાનો લક્ષ્યાંક ધરાવે છે.

ભારત અને અમેરિકા શું ઇચ્છે છે?

ભારત ઇચ્છે છે કે અમેરિકા કાપડ, રત્નો, ચામડું, કપડાં, પ્લાસ્ટિક, રસાયણો, ઝીંગા, તેલ બીજ, દ્રાક્ષ અને કેળા જેવા તેના શ્રમ-આધારિત માલ પર આયાત જકાત ઘટાડે.

બીજી બાજુ, અમેરિકા ઇચ્છે છે કે ભારત ઇલેક્ટ્રિક વાહનો, પેટ્રોકેમિકલ્સ, વાઇન, ડેરી, સફરજન, બદામ અને આનુવંશિક રીતે સુધારેલા પાક પર જકાત મુક્તિ આપે. જોકે ભારત હજુ પણ જીએમ પાકની આયાત અંગે સાવધ છે, તે આલ્ફા-આલ્ફા પરાગરજ (પશુ આહારનો એક પ્રકાર) જેવા બિન-જીએમ ઉત્પાદનોની આયાત કરવા તૈયાર લાગે છે.

ટેરિફ યુદ્ધ અને 90 દિવસની શાંતિ

10 એપ્રિલના રોજ, અમેરિકાએ ભારતીય ઉત્પાદનો પર લાદવામાં આવેલા વધારાના ટેરિફને 90 દિવસ માટે મુલતવી રાખ્યો હતો, જે 9 જુલાઈ સુધી અમલમાં રહેશે. આને વેપાર વાટાઘાટોમાં સકારાત્મક વાતાવરણ બનાવવાનો પ્રયાસ માનવામાં આવી રહ્યો છે. અગાઉ 2 એપ્રિલના રોજ, અમેરિકાએ લગભગ 60 દેશોમાંથી આવતા ઉત્પાદનો પર નવા ટેરિફ લાદ્યા હતા, જેની ભારત પર પણ અસર પડી હતી. આ નિર્ણય હેઠળ, ભારતમાંથી આવતા સીફૂડ અને સ્ટીલ જેવી ઔદ્યોગિક ધાતુઓ પર વધારાની 26 ટકા ડ્યુટી લાદવામાં આવી હતી.

ભારત માટે પડકારો અને તકો ,બંનેને અવકાશ

ભારતની આર્થિક સ્થિતિ હાલમાં સ્થિર લાગે છે, પરંતુ વૈશ્વિક વેપારમાં સતત બદલાતી નીતિઓ અને અમેરિકા જેવા મોટા ભાગીદારો સાથે ઉભા થતા પ્રશ્નો આગામી મહિનાઓમાં અર્થતંત્રની દિશા નક્કી કરશે. જો ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેનો વેપાર કરાર સકારાત્મક દિશામાં આગળ વધે છે, તો તે ભારતીય ઉદ્યોગો માટે એક મોટી તક બની શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે વિશ્વભરની અર્થવ્યવસ્થાઓ મંદીના ભયનો સામનો કરી રહી છે