હીમાચલ પ્રદેશમાં કુદરતી આફત અંગે એક મોટી અપડેટ આવી છે.આઈઆઈટી રોપરના વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે હિમાચલ પ્રદેશનો 45% થી વધુ ભાગ પૂર, ભૂસ્ખલન અને હિમપ્રપાત જેવી કુદરતી આફતોનો ભોગ બને છે. આ અભ્યાસ દર્શાવે છે કે રાજ્યના ઊંચા અને ઢાળવાળા પ્રદેશો ખાસ કરીને સંવેદનશીલ છે.

હિમાચલ પ્રદેશમાં કુદરતી આફતોનું જોખમ ખૂબ વધારે છે. આઈઆઈટી રોપરના વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે રાજ્યનો 45% થી વધુ ભાગ પૂર, ભૂસ્ખલન અને હિમપ્રપાત જેવી આફતોનો ભોગ બને છે. આ અભ્યાસ હિમાલયના રાજ્યોમાં આપત્તિઓના જોખમનું મૂલ્યાંકન કરવા માટેના એક મોટા પ્રોજેક્ટનો એક ભાગ છે. આ પ્રોજેક્ટ પર અનેક આઈઆઈટી ના વૈજ્ઞાનિકો અને સંશોધકો સાથે મળીને કામ કરી રહ્યા છે. તેનો હેતુ એવા વિસ્તારોને ઓળખવાનો છે જ્યાં એકસાથે અનેક પ્રકારની કુદરતી આફતોનો ભય હોય. આ આપત્તિનો સામનો કરવા માટે વધુ સારી વ્યૂહરચના બનાવવામાં મદદ કરશે.

આઈઆઈટી રોપર ટીમે 14-15 ફેબ્રુઆરીના રોજ આઈઆઈટી બોમ્બે ખાતે આયોજિત બીજી ઇન્ડિયન ક્રાયોસ્ફિયર મીટમાં તેમના અભ્યાસના પરિણામો રજૂ કર્યા. આ બેઠકમાં વિશ્વભરના લગભગ 80 હિમનદીશાસ્ત્રીઓ, સંશોધકો અને વૈજ્ઞાનિકોએ હાજરી આપી હતી.

ગ્લેશિયોલોજિસ્ટ્સ શું છે?

હિમનદીશાસ્ત્રીઓ એવા વૈજ્ઞાનિકો છે જે બરફ અને હિમનદીઓનો અભ્યાસ કરે છે. ક્રાયોસ્ફિયર પૃથ્વીના એવા ભાગોનો ઉલ્લેખ કરે છે જ્યાં પાણી બરફ તરીકે સંગ્રહિત થાય છે, જેમ કે હિમનદીઓ, બરફની ચાદર અને દરિયાઈ બરફ

અભ્યાસમાં શું બહાર આવ્યું?

આ અભ્યાસ આઈઆઈટી રોપરના એસોસિયેટ પ્રોફેસર રીત કમલ તિવારીના માર્ગદર્શન હેઠળ એમ ટેક ની વિદ્યાર્થીની દૈશા ઇયાફાનિયાવ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો. આમાં, ભૌગોલિક ડેટાનો ઉપયોગ કરીને રાજ્યની સંવેદનશીલતાનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. રિત કમલ તિવારીએ જણાવ્યું હતું કે અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે સરેરાશ ઢાળ 5.9 ડિગ્રી અને 16.4 ડિગ્રી વચ્ચે અને 1,600 મીટર સુધીની ઊંચાઈ ધરાવતા વિસ્તારો ખાસ કરીને ભૂસ્ખલન અને પૂર બંને માટે સંવેદનશીલ હોય છે.

અહીં સૌથી મોટો ખતરો

દરમિયાન, ૧૬.૮ ડિગ્રી અને ૪૧.૫ ડિગ્રી વચ્ચે ઢોળાવ ધરાવતા ઊંચા વિસ્તારોમાં હિમપ્રપાત અને ભૂસ્ખલન બંને થવાની શક્યતા વધુ હોય છે. તેમણે કહ્યું કે 3,000 મીટરથી વધુ ઊંચાઈ પર આવેલા ઢાળવાળા પર્વતીય ઢોળાવો સૌથી વધુ જોખમમાં છે. કલ્પના કરો, જો તમારું ઘર ટેકરી પર હોય અને ઢાળ ખૂબ જ ઢાળવાળી હોય, તો વરસાદ દરમિયાન ભૂસ્ખલનનું જોખમ વધારે હશે. તેવી જ રીતે, જો તમારું ઘર નદી કિનારે છે, તો પૂરનું જોખમ વધારે રહેશે.