સોનાને એમ જ 'સૂતેલો રાક્ષસ' નથી કહેવાતો. ઇતિહાસ સાક્ષી છે કે ઘણા વર્ષો સુધી સોનું એક સીમામાં સ્થિર રહે છે અને પછી અચાનક ઝડપથી દોડ લગાવે છે. ઓક્ટોબર 2011થી ઓક્ટોબર 2022 સુધી સોનાની કિંમતો લગભગ 1,700 ડોલર પ્રતિ ઔંસની આસપાસ રહી. પરંતુ નવેમ્બર 2022થી સ્થિતિ બદલાઈ ગઈ.

સોનું એકદમથી ભાગ્યું અને આ મહિને 3,500 ડોલર પ્રતિ ઔંસ સુધી પહોંચી ગયું. આ અત્યાર સુધીનો સૌથી મોંઘો ભાવ છે. જો કે, બાદમાં તેમાં થોડો ઘટાડો પણ જોવા મળ્યો. મોટી વાત એ છે કે સોનાના સસ્તા અને મોંઘા થવા પાછળ ક્યાંક ને ક્યાંક ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને તેમના નિર્ણયો એક મોટું કારણ છે.

પહેલાં પણ વધ્યા હતા સોનાના ભાવ

જો કે, આ પહેલાં પણ ઓક્ટોબર 2018થી ઓગસ્ટ 2020 વચ્ચે આવો જ ધડાકો થયો હતો, જ્યારે સોનું 1,130 ડોલર પ્રતિ ઔંસથી વધીને 1,984 ડોલર પ્રતિ ઔંસ પર પહોંચી ગયું હતું, એટલે કે લગભગ 75 ટકાનો વધારો માત્ર બે વર્ષમાં. આ વખતની તેજી 2023માં શરૂ થઈ, જ્યારે સોનાએ 13 ટકાનો કૂદકો લગાવ્યો અને 2024માં પણ કહાની દોહરાઈ, આ વખતે 27 ટકાના વધારા સાથે.

ટ્રમ્પના કારણે વધ્યા સોનાના ભાવ

હવે તમે વિચારી રહ્યા હશો કે અચાનક સોનામાં આટલી તેજી કેવી રીતે આવી, તો તમને જણાવી દઈએ, તેની પાછળ ઘણા કારણો છે, જેમાંનું એક સૌથી મોટું કારણ રહ્યું છે, ટ્રમ્પના નવા ટેરિફ્સ. 2025માં ટ્રમ્પના ટેરિફના એલાને વાતાવરણને વધુ ગરમ કરી દીધું. ટ્રમ્પે તમામ દેશો પર 'રેસિપ્રોકલ ટેરિફ' લગાવવાનું એલાન કર્યું, જેનાથી વૈશ્વિક વેપાર પર ભારે દબાણ બનવાનો ડર ફેલાયો. વેપાર યુદ્ધ અને આર્થિક અનિશ્ચિતતાઓએ સોનાને સપોર્ટ આપ્યો અને આ વર્ષે અત્યાર સુધીમાં સોનું 25 ટકા ઊછળી ચૂક્યું છે.

પરંતુ દરેક ગતિને ક્યાંક ને ક્યાંક બ્રેક પણ લાગે છે. આવું જ સોના સાથે પણ થયું. સોનું 22 એપ્રિલના રોજ 3,500 ડોલર સુધી પહોંચ્યું અને પછી અચાનક 200 ડોલર ગગડીને હવે લગભગ 3,300 ડોલર પ્રતિ ઔંસ પર આવી ગયું છે. ભારતમાં પણ સોનાએ 22 એપ્રિલના રોજ 24 કેરેટના 10 ગ્રામ માટે 1 લાખનો આંકડો સ્પર્શ્યો હતો, જે હવે 95,320 સુધી આવી ગયો છે.

સોના પર બ્રેક કેવી રીતે લાગ્યો?

આ સવાલ મોટો છે કે જો ટ્રમ્પની ટેરિફ નીતિઓના કારણે સોનું પોતાના ઓલ ટાઈમ હાઈ પર પહોંચ્યું તો પછી ટ્રમ્પના કારણે જ તેની કિંમતોમાં ઘટાડો કેવી રીતે આવ્યો? હકીકતમાં તેની પાછળ ઘણા કારણો છે. જેમ કે - ટ્રમ્પે અચાનક ચીન પર સખ્તાઈથી પીછેહઠ કરવાની વાત કહી. ચીન પણ વેપાર યુદ્ધને ઓછું કરવાના પગલાં ઉઠાવી રહ્યું છે. તેનાથી રોકાણકારોને લાગ્યું કે કદાચ હવે સ્થિતિ વધુ નહીં બગડે અને સોનાની ચમક થોડી ફીકી પડી ગઈ.

આ ઉપરાંત ટ્રમ્પે ફેડરલ રિઝર્વના ચેરમેન પોવેલ પર દબાણ બનાવવાનું પણ ઓછું કરી દીધું, જેનાથી વ્યાજ દરોને લઈને અનિશ્ચિતતા થોડી ઓછી થઈ. અમેરિકાનો મોંઘવારી દર પણ નીચે જઈ રહ્યો છે અને ફેડરલ રિઝર્વ ફૂંકી ફૂંકીને પગલાં ભરી રહ્યું છે. જ્યારે મોંઘવારી અને વ્યાજ દરો સ્થિર હોય છે, ત્યારે સોનાની ચમક થોડી ઓછી થઈ જાય છે.

ડોલરની મજબૂતી અને સસ્તું થયું સોનું

ડોલરની તાકાત અને સોનાની કિંમતોનો સંબંધ પણ ઘણો રસપ્રદ છે. હમણાં ડોલર ઇન્ડેક્સ ત્રણ વર્ષમાં પહેલીવાર 100થી નીચે છે, જેણે સોનાને સપોર્ટ આપ્યો હતો. પરંતુ જો વેપાર તણાવ ઓછો થાય અને ડોલર મજબૂત થાય, તો સોનાની માંગ નબળી પડી શકે છે. સાથે જ અમેરિકાના ટ્રેઝરી યીલ્ડ્સ, ખાસ કરીને 10-ઈયર યીલ્ડ પણ વધી રહી છે, જે સોના માટે ખતરાની ઘંટી છે.

હજી પણ કંઈ કહી શકાય નહીં

આર્થિક સ્થિતિ જો વધુ સુધરે છે, તો રોકાણકારો ઇક્વિટી જેવા જોખમી પરંતુ વધુ વળતર આપનારા સાધનો તરફ વધી શકે છે. તેનાથી સોનાની સેફ હેવન ડિમાન્ડમાં ઘટાડો આવી શકે છે. પરંતુ કહાની અહીં પૂરી નથી થતી. ટ્રમ્પના નિર્ણયો પળમાં બદલાઈ શકે છે, મોંઘવારી દર ફરીથી વધી શકે છે, અથવા તો કોઈ નવું ભૌગોલિક-રાજકીય સંકટ ઊભું થઈ શકે છે. જો આવું થયું તો સોનાની કિંમત ફરી આસમાનને આંબી શકે છે.