નાણાકીય અધિનિયમ ૨૦૨૫ દ્વારા રજૂ કરાયેલ સેન્ટ્રલ સર્વિસ પેન્શન રૂલ્સમાં નવીનતમ સુધારો, ૨૦૦૮-૦૯થી સરકારને કોર્ટરૂમમાં ફસાયેલી બે લાંબા સમયથી ચાલતી કાનૂની લડાઈઓ વચ્ચે આવ્યો છે. સેન્ટ્રલ એડમિનિસ્ટ્રેટિવ ટ્રિબ્યુનલથી લઈને હાઈકોર્ટ અને સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી વધતા આ કેસોએ હજારો કરોડ રૂપિયાના પેન્શન જવાબદારીઓ પર ગંભીર ચિંતાઓ ઉભી કરી છે.

વિવાદના કેન્દ્રમાં ઓલ ઈન્ડિયા એસ-૩૦ પેન્શનર્સ એસોસિએશન અને ફોરિપ્સો (નિવૃત્ત આઈપીએસ અધિકારીઓનું ફોરમ) છે, જે બંને ૨૦૦૬ પહેલાના પેન્શન અસમાનતાઓથી પ્રભાવિત નિવૃત્ત કર્મચારીઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આ મુદ્દો પેન્શન અને પેન્શનર્સ કલ્યાણ વિભાગ દ્વારા જારી કરાયેલા 01.09.2008 ના ઓફિસ મેમોરેન્ડમથી ઉદ્ભવ્યો હતો, જેણે 2006 પહેલા અને 2006 પછીના નિવૃત્ત લોકો વચ્ચે કથિત રીતે અન્યાયી પેન્શન તફાવત બનાવ્યો હતો.

ઓલ ઇન્ડિયા એસ-30 પેન્શનર્સ એસોસિએશન એવા લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જેઓ 1 જાન્યુઆરી, 2006 પહેલા સેવામાંથી નિવૃત્ત થયા હતા અને તેમને એસ-30 પગાર ધોરણ અથવા 2006 પહેલાના પગાર ધોરણમાં મૂકવામાં આવ્યા હતા. છઠ્ઠા પગાર પંચની ભલામણો પછી, ડીપીપીડબલ્યુ દ્વારા 2008-09 ઓએમ જારી કરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે 2006 પહેલા અને 2006 પછીના પેન્શનરોને ચૂકવવાપાત્ર પેન્શન વચ્ચે 'અસમાનતા' આવી હતી.

એવો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો કે 2006 પહેલાના ઘણા પેન્શનરો હવે 2006 પછીના પેન્શનરો કરતા ઓછા પેન્શન મેળવી રહ્યા હતા જેઓ એસ-29 અથવા એસ-28ના નીચલા પગાર ધોરણમાં હતા.

ફોરિપ્સોનો પણ આ જ પ્રકારનો દાવો હતો. તેમણે ઓએમને પડકાર ફેંક્યો હતો કે આનાથી 2006 પહેલાના નિવૃત્ત આઈપીએસ અધિકારીઓના ડીજી રેન્કના અધિકારીઓ સામે ભેદભાવ થાય છે, જેમાં આવા નિવૃત્ત અધિકારી દ્વારા સેવા દરમિયાન મેળવેલા ઇન્ક્રીમેન્ટની સંખ્યાને ધ્યાનમાં લીધા વિના, રિપ્લેસમેન્ટ પે સ્કેલના ન્યૂનતમ સ્તરે તેમના સુધારેલા પેન્શનને મનસ્વી રીતે નક્કી કરવામાં આવે છે અને 1 જાન્યુઆરી, 2006 પછી નિવૃત્ત થયેલા જુનિયર બેચના નિવૃત્ત ડીજી રેન્કના અધિકારીઓ કરતા ઓછા સુધારેલા પેન્શન પર નિર્ણય લેવામાં આવે છે.

જ્યારે ફોરિપ્સો એ 2012 માં આ બાબતે સીએટી દાખલ કરી હતી, ત્યારે તેણે 15 જાન્યુઆરી, 2015 ના રોજ તેના પક્ષમાં ચુકાદો જીત્યો હતો જ્યાં સરકારને પેન્શન સ્કેલ પુનઃસ્થાપિત કરવા અને સુધારવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું.

ગયા વર્ષે - 20.03.2024 ના રોજ હાઇકોર્ટે ફોરિપ્સોની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો, જેમાં આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો કે સુધારેલા પેન્શન અને બાકી રકમનો લાભ ત્રણ મહિનાની અંદર અને 01.01.2006 થી ઘણા સો પેન્શનરોને ચૂકવવામાં આવે.

કાનૂની ચર્ચાઓથી આગળ, નાણાકીય અસરો એક મુખ્ય પરિબળ છે. ફોરિપ્સોનો અંદાજ છે કે દરેક અસરગ્રસ્ત પેન્શનર પર ૧૪.૫ લાખથી ૧૬.૫ લાખ રૂપિયા સુધીની બાકી રકમ બાકી છે. ૩૦૦ થી વધુ નિવૃત્ત અધિકારીઓને અસર થતાં, અંદાજિત અંદાજ મુજબ જો દિલ્હી હાઈકોર્ટના આદેશનો અમલ કરવામાં આવે તો કેન્દ્રને ૨૫,૦૦૦ કરોડ રૂપિયા કે તેથી વધુના પેન્શન બિલનો સામનો કરવો પડી શકે છે.