ચીનનો ઝડપી વિકાસ વૈશ્વિક વ્યવસ્થા માટે પડકારરૂપ બની રહ્યો છે. ઉત્પાદન તકનીક અને સ્વચ્છ ઉર્જાના ક્ષેત્રમાં ચીનનું વર્ચસ્વ વધી રહ્યું છે. બીજી તરફ અમેરિકા અને ચીનમાં ટેરિફ યુદ્ધ ચાલુ છે. એવામાં સવાલ એ છે કે શું ચીન એશિયાના બહુધ્રુવીય ભવિષ્યમાં ભારત અને જાપાન જેવા દેશોને સામેલ કરશે?

ચીને એક અદ્યતન, ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળી ઔદ્યોગિક પ્રણાલી વિકસિત કરી છે, જે બાહ્ય જોખમોનો સામનો કરવામાં સક્ષમ છે. વર્ષ 2024માં ઉત્પાદન ક્ષેત્રે ઝડપી વૃદ્ધિ નોંધાવી છે, જેનું કુલ મૂલ્ય 4.49 ટ્રિલિયન ડોલર સુધી પહોંચી ગયું છે.

આ 2023ના સમાન સમયગાળાની તુલનામાં 10.6 ટકા વધુ છે. ચીનનું ઉત્પાદન ક્ષેત્ર કુલ જીડીપીના લગભગ 39.0 ટકા અને વૈશ્વિક ઉત્પાદનના 31.6 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. આ અમેરિકાના વૈશ્વિક ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનથી લગભગ બમણું છે.

જેએનયુના ચીન અને દક્ષિણ એશિયાઈ કેન્દ્રના પ્રોફેસર બીઆર દીપક જણાવે છે કે એક નિકાસકાર રાષ્ટ્ર તરીકે ચીનનું વેપાર સરપ્લસ 992 બિલિયન ડોલરથી વધુ છે. વર્ષ 2024માં વૈશ્વિક નવીનીકરણ સૂચકાંકમાં ચીન 11માં સ્થાને રહ્યું, જે દર્શાવે છે કે છેલ્લા દાયકામાં આ નવીનીકરણના ક્ષેત્રમાં સૌથી ઝડપથી ઉભરતી અર્થવ્યવસ્થાઓમાંનું એક રહ્યું છે.

ચીને અમેરિકા સાથે પોતાની તકનીકી અને સૈન્ય વિષમતાને ઘણી હદ સુધી પૂરી કરી લીધી છે. ઉદાહરણ તરીકે 26 ડિસેમ્બર 2024ના રોજ ચીને છઠ્ઠી પેઢીના બે અદ્યતન સ્ટીલ્થ લડાકુ વિમાન પ્રદર્શિત કર્યા હતા, જેમણે આગામી પેઢીના હવાઈ યુદ્ધને લઈને દુનિયાભરમાં ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું હતું.

27 જાન્યુઆરી 2025ના રોજ ચીની એઆઈ સ્ટાર્ટઅપ ડીપસીકે પોતાના "ઓછી કિંમત અને ઓપન સોર્સ" મોડેલથી અમેરિકી ટેક ક્ષેત્રને મોટો ઝટકો આપ્યો હતો, જેનાથી અમેરિકી ટેક કંપનીઓનું બજાર મૂલ્ય લગભગ 1 ટ્રિલિયન ડોલર ઘટી ગયું હતું. તેમાં એકલા એનવિડિયાનું નુકસાન 600 અબજ ડોલરની આસપાસ રહ્યું હતું. જહાજ નિર્માણ અને રોબોટિક્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં પણ ચીને લીડ મેળવી છે.

સ્વચ્છ ઉર્જામાં ચીનનું વર્ચસ્વ

સ્વચ્છ તકનીકના ક્ષેત્રમાં ચીને વૈશ્વિક નેતૃત્વ મેળવી લીધું છે, જે રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગના 'ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા વિકાસ'ના દૃષ્ટિકોણનો અભિન્ન ભાગ છે. ચીન સોલાર પેનલ, પવન ટર્બાઇન અને લિથિયમ આયન બેટરીઓનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક છે, જેની વૈશ્વિક ઉત્પાદન ક્ષમતામાં હિસ્સેદારી ક્રમશઃ લગભગ 80 ટકા, 60 ટકા અને 60 ટકા છે. વર્તમાન વૈશ્વિક નાણાકીય/આર્થિક, રાજકીય અને ભૌગોલિક રાજકીય વ્યવસ્થાનું વિઘટન ચીન માટે એક તક લઈને આવ્યું છે.

ભારત માટે તક

ચીનના વધતા વર્ચસ્વ વચ્ચે ભારત માટે પણ તક છે. ભારતે પોતાની ઉત્પાદન ક્ષમતાઓને મજબૂત કરવી જોઈએ અને સ્વચ્છ ઉર્જાના ક્ષેત્રમાં રોકાણ કરવું જોઈએ. આ ઉપરાંત ભારતે અમેરિકા અને અન્ય દેશો સાથે મળીને ચીનના વધતા પ્રભાવને સંતુલિત કરવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ.